Transport w Moskwie, cz.1.
Dla niektórych pasażerów stolica stanowi jedynie punkt przesiadkowy w długiej podróży, i właściwie jedyne, co taka osoba zobaczy w Moskwie, to stacje metra. Atrakcję samą w sobie.
Hall stacji Biełorusskaja
Na temat transportu miejskiego w Moskwie warto napisać kilka artykułów. Pierwszy z tej serii dotyczy stacji metra oraz dworców kolejowych. Metro jest podstawowym środkiem komunikacji miejskiej - zgodnie z informacją na stronie www.mosmetro.ru korzysta zeń 56% pasażerów. Bez metra 12-milionowy gigant byłby właściwie sparaliżowany. Uroczyste otwarcie pierwszego odcinka nastąpiło 15 maja 1935 r. i akurat podczas mojego ostatniego wyjazdu do Moskwy obchodzono okrągłą rocznicę. Nie udało mi się zdążyć na paradę zabytkowych wagonów. Na pocieszenie załączam garść fotografii poniżej.
Ogłoszenie na tablicy informacyjnej: "Cyfra dnia: 80. Tyle lat skończyło moskiewskie metro. Na stołecznej kolei podziemnej pracuje ponad 50 tysięcy osób, zaś codziennie z usług metra korzysta 8 milionów pasażerów". Plan metra
Mapa moskiewskiego metra, oryginał dostępny na stronie www.moskva-metro.ru
Wydaje się, że metro stanowi ogromny labirynt, ale w rzeczywistości jest ono zaprojektowane tak, aby nie zagubił się w nim nawet podróżny nie znający języka. Dzięki podziemnej kolejce pasażer jest w stanie dotrzeć do miast sąsiadujących z Moskwą (np. do wspominanego przeze mnie w poprzednich postach Rieutowa). Biorąc pod uwagę olbrzymie korki, podziemna kolejka rzeczywiście wydaje się najlepszym środkiem lokomocyjnym w Moskwie. Obecnie metro posiada 12 linii, i niektóre linie krzyżują się ze sobą na stacjach węzłowych (dotyczy to np. stacji zlokalizowanych w rejonie Placu Czerwonego). Spośród linii metra największe bodaj znaczenie ma Kolcewaja.
Linia Kolcewaja
Popularnie linia Kolcewaja (czyli w języku polskim Obwodowa) zwana jest też "linią brązową". Początkowo miejscy projektanci nie uwzględniali jej w swoich planach. Wg legendy decyzja o wytyczeniu "obwodnicy" zapadła, gdy taki wariant podpowiedział osobiście Stalin i postawił w odpowiednim miejscu kubek z kawą.
Na temat wizyty Stalina w metrze w dniu otwarcia krążą osobne legendy.
Faktem jest, że na linii tej znajdują się najbardziej reprezentacyjne stacje metra, słynne na całym świecie. Zdjęcia niektórych z nich znaleźć można niżej. Tymczasem chciałbym pokrótce wspomnieć o komunikacyjnym znaczeniu "obwodnicy". Otóż krzyżuje się ona ze wszystkimi pozostałymi liniami, tak więc na każdej ze stacji podróżny może się przesiąść i przedostać się do innej części miasta. Bezpośrednio przy linii Obwodowej znajduje się siedem spośród dziewięciu moskiewskich dworców kolejowych (oprócz Dworca Sawiołowskiego i Ryskiego), trzy spośród nich oferują połączenia na moskiewskie lotniska. Nie będzie więc przesadą stwierdzenie, że metro pozwala się po Moskwie poruszać, ale też dzięki niemu można się tu dostać i wydostać. Dla osób przyjeżdżających i wyjeżdżających z Rosji stolica stanowi czasem jedynie punkt przesiadkowy: muszą oni dojechać na inne lotnisko lub trafić na dworzec kolejowy. Dla takich pasażerów podziemny transport stanowi niezwykłą pomoc.
Dworce kolejowe
Aby prześledzić działanie moskiewskiego węzła komunikacyjnego, należy zacząć od moskiewskich lotnisk. Wszystkie trzy porty lotnicze (Szeremietiewo, Domodiedowo i Wnukowo) są zlokalizowane dość daleko od miasta. Bardzo popularnym środkiem transportu jest więc pociąg kursujący między lotniskami a wybranymi dworcami kolejowymi, tzw. aeroekspres. Stanowi on najwygodniejsze i najszybsze rozwiązanie (aczkolwiek jego cena jest stosunkowo wysoka - bilet w jedną stronę kosztuje obecnie 450 rubli, czyli zgodnie z obecnym kursem ok. 30 złotych). Aeroekspres przyjeżdża na wybrane stacje kolejowe. Moskiewskim dworcom warto poświęcić nieco uwagi. Poniżej znajduje się ich lista:
1. Dworzec Białoruski, obsługujący połączenia krajowe i międzynarodowe; stąd wyjeżdżają pociągi do Smoleńska, Kaliningradu i Anapy n. Morzem Czarnym oraz na Białoruś (Mińsk, Homel, Połock, Brześć), na Litwę (Wilno), do Polski (Warszawa), Czech (Praga) i Francji (Paryż); z Dworca Białoruskiego odjeżdżają również aeroekspresy na lotnisko Szeremietiewo;
Dworzec Białoruski (Biełorusskij wokzał)
Tablica z rozkładem jazdy na Dworcu Białoruskim. Na tablicy odjazdów od góry: Brześć, Kaliningrad, Golicyno, Warszawa, Homel, Usowo, Borodino, Golicyno, Możajsk. Na tablicy przyjazdów od góry: Homel, Smoleńsk, Smoleńsk, Brześć.
2. Dworzec Sawiołowski, obsługujący połączenia regionalne: stąd kursują pociągi przede wszystkim po obwodzie moskiewskim (Łobnia, Iksza, Dmitrow, Odincowo, Kuncewo).
3. Dworzec Kijowski. Punkty docelowe dla pociągów stąd odjeżdżających to miasta w Rosji (Kaługa, Briańsk, Klimow, Anapa), na Ukrainie (Kijów, Mikołajów, Odessa, Chmielnicki, Lwów) i w Mołdawii (Kiszyniów); z Dworca Kijowskiego odjeżdżają również aeroekspresy na lotnisko Wnukowo.
Dworzec Kijowski (Kijewskij wokzał)
4. Dworzec Pawelecki, obsługujący połączenia krajowe. Stąd odjeżdżają pociągi do miast w południowo-zachodniej Rosji (m.in. następujące miasta: Wołgograd, Astrachań, Saratow, Tambow, Lipieck, Bałaszow, Stawropol i Adler); stąd kursują także pociągi na lotnisko Domodiedowo.
5. Dworzec Kurski, skąd odjeżdżają pociągi międzynarodowe na Ukrainę (Charków i Krzywy Róg) oraz do Abchazji (zbuntowany gruziński region, od 1992 r. uznawany przez Rosję za niepodległe państwo, zaś przez większość państw - w tym przez Polskę - za terytorium Gruzji); z Dworca Kurskiego odjeżdżają także pociągi do miast: Niżny Nowogród, Kursk, Biełgorod i Adler; przede wszystkim jednak dworzec ten został uwieczniony w poemacie Wieniedikta Jerofiejewa Moskwa-Pietuszki: stąd właśnie bohater utworu odjeżdżał kolejką podmiejską na stację Pietuszki (kolejka ta kursuje po dziś dzień).
Dworzec Kurski (Kurskij wokzał)
6. Dworzec Ryski: najmniejszy dworzec moskiewski z którego odjeżdżają pociągi jedynie na Łotwę (Ryga) oraz do miast obwodu pskowskiego (Psków, Wielkie Łuki);
7. Dworzec Leningradzki - jeden z trzech dworców, które znajdują się na Placu Komsomolskim (Komsomolskaja Płoszczad'), tzw. "Placu Trzech Dworców"; podstawowym punktem docelowym dla pociągów stąd odjeżdżających są Petersburg (nazwa dworca zachowała się z tych czasów, gdy stolica imperatorów nosiła imię Lenina) oraz miasta na północy Rosji (Petrozawodsk, Murmańsk);
8. Dworzec Jarosławski - kolejny z dworców na Placu Komsomolskim. Nazwa pochodzi od pobliskiego Jarosławla, dokąd pociągi kursują, podobnie jak do miast Czerepowiec, Archangielsk, Niżny Nowogród, Sewerodwinsk, Kostroma i Kirow w europejskiej części Rosji. Jednak dworzec ten najbardziej znany jest z tego, że obsługuje dalekobieżne kursy: stąd odjeżdżają przede wszystkim pociągi do Chin (Pekin) i Mongolii (Ułan-Bator) oraz do dalszych regionów rosyjskich: na Ural (Perm, Ufa, Niżny Tagił) i na Syberię (Abakan, Tomsk, Sewerobajkalsk, Czyta i Chabarowsk). Dworzec ten jest punktem początkowym Kolei Transsyberyjskiej, która kończy się we Władywostoku;
9. Dworzec Kazański - ostatni z trzech dworców na Pl. Komsomolskim. Stąd kursują pociągi do miast w europejskiej części Rosji, takich jak: Kazań, Ufa, Adler, Noworosyjsk, Kisłowodsk, Woroneż, Orsk, Toliatti, Penza, Rostów n. Donem. Z dworca tego odjeżdżają też niektóre pociągi na Syberię (Krasnojarsk, Ułan-Ude).
Każdy dworzec kolejowy jest połączony z odpowiednią stacją metra: do Dworca Kijowskiego przylega stacja "Kijowska", do Białoruskiego - "Białoruska", do trzech dworców na Pl. Komsomolskim - "Plac Komsomolski", itd.
Informacja o dworcu kolejowym (Dworzec Pawelecki) oraz aeroekspresie na lotnisko Domodiedowo na stacji metra Paweleckaja
Jeśli podróżny przylatuje więc na lotnisko Wnukowo i potrzebuje dostać się na pociąg odjeżdżający z Dworca Białoruskiego - wystarczy, aby dojechał aeroekspresem na Dworzec Kijowski i linią Obwodową metra dostał się do celu. Zaś podróżny, który przyleciał na lotnisko Szeremietiewo i odlatuje z Domodiedowa, może dojechać do Dworca Białoruskiego, metrem dojechać do Dworca Paweleckiego i pojechać aeroekspresem na lotniska. Nawiasem mówiąc, taką właśnie przesiadkę między lotniskami odbyłem w 2011 r., z tym że z Szermietiewa do centrum jechałem samochodem.
Potencjalny podróżny może więc Moskwy właściwie nie zobaczyć. Z wyjątkiem stacji metra. I jest to atrakcja turystyczna sama w sobie.
Wybrane stacje metra
Początki metra sięgają lat trzydziestych. Budowa kolejki podziemnej była oczywiście podyktowana potrzebami mieszkańców, miała ona jednak również wymiar propagandowy: demonstrowała osiągnięcia państwa radzieckiego. Stacje metra, podobnie jak moskiewskie drapacze chmur (będzie o nich mowa w osobnym artykule), stanowią przykład sztuki czasów stalinowskich: pompatycznej, pełnej bogatych zdobień, wykorzystującej kosztowne materiały budowlane.
Szczególnie bogato zdobioną jest stacja Taganskaja, oddana do użytku 1 stycznia 1950 r., którą zadedykowano formacjom Armii Czerwonej zasłużonym podczas II wojny światowej.
Do bogato udekorowanych stacji na linii Kolcewaja należy też stacja Kijewskaja (Kijowska), na której znajduje się wystawa o związkach Rosji z Ukrainą. Szerzej o stacji tej napisałem w następnym artykule.
Stacja Kijewskaja
Kolejna stacja, Biełorusskaja (Białoruska), również nawiązuje do idei braterstwa narodów; poświęcona jest białoruskiej kulturze i rolnictwu.
Stacja Biełorusskaja
Na uwagę zasługuje też stacja Majakowskaja, nazwana na cześć wybitnego poety, który związał się z bolszewicką władzą (w niektórych polskich miastach, np. w Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu lub Dąbrowie Górniczej dotąd pozostały ulice jego imienia). Architekt Aleksiej Duszkin, otrzymał w 1939 r. za projekt tej stacji Grand Prix na Wystawie Światowej w Nowym Jorku.
Stacja Majakowskaja
Przedstawione na suficie mozaiki z cyklu ("Doba w kraju Rad" / "Sutki strany Sowietow") sławią osiągnięcia radzieckiego człowieka w różnych dziedzinach życia (sport, rolnictwo).
Mozaiki na stacji Majakowskaja
Inną stacją obwodnicy metra jest wspomniana już stacja Paweleckaja. Wyraźnie widać, że dla architektów czasów stalinowskich źródłem inspiracji była m.in. architektura antyczna.
Stacja Paweleckaja
Najstarsze stacje metra wykończone są z wielką dbałością o szczegóły. Takie oto cieszące oko drobiazgi zauważyć mozna na stacji Teatralnaja:
Stacja Teatralnaja
Czytelnicy zapewne zauważyli już rozmaite symbole komunistyczne na zdobieniach. Radziecka symbolika dotąd pozostała w przestrzeni publicznej i prawdopodobnie nie zostanie usunięta w najbliższym czasie. Obiecuję napisać na ten temat osobny tekst, na razie załączam jedno zdjęcie.
Stacja Marksistskaja
Z takim samym pietyzmem wykonano i wejścia na stacje, zarówno z zewnątrz, jak i w środku.
Wejście na stację Kurskaja
Powyżej zamieściłem zdjęcia jedynie kilku ze 196 stacji, które zbudowano obecnie. Niektóre z nich znajdują się na powierzchni.
Stacja Studenczeskaja
Ostatnie na ten moment stacje oddano do użytku w roku 2014. Punkty zbudowane najpóźniej zdecydowanie różnią się od tych, które zbudowano 60 lat temu. Tak wygląda oddane do użytku w 2012 roku Nowokosino, skąd można dostać się do miasta Rieutow.
Stacja Nowokosino
Korzystanie z metra
Metro funkcjonuje codziennie od wczesnych godzin porannych do nocy. Pierwsze stacje otwarte są od godziny 5:25, na ostatnich odcinkach kolejka kursuje do 1:00. Korzystanie z metra jest płatne: jednorazowy przejazd kosztuje 50 rubli (wg kursu z lipca 2015 r. jest to ok. 3,30 zł). Bilety okresowe są dosyć drogie: bilet całodobowy kosztuje 210 rubli (14 zł), 72-godzinny - 400 rubli (26 zł), tygodniowy - 800 rubli (52 zł), miesięczny - 2000 rubli (132 zł), kwartalny - 5000 rubli (330 zł), roczny - 18 200 rubli (1200 zł). Jeśli ktoś w drodze do pracy jednorazowo korzysta z metra i następnie jeździ tramwajem, autobusem lub trolejbusem, może zakupić specjalny bilet "90 minut".
Dla osób, które metrem podróżują nieregularnie, rozwiązaniem może być także bilet wielokrotnego użytku, tzw. "Karta <Trojka>". Jej nazwa pochodzi od rosyjskiego zaprzęgu trzykonnego, uwiecznionego m.in. w poemacie Gogola "Martwe dusze". Nie jest typowy bilet okresowy, dający prawo do nieograniczonej liczby przejazdów: na kartę można naliczyć określoną sumę pieniędzy (do 3000 rubli). Z puli tej system potrąca opłatę za każdy przejazd, ale jest to już 30 rubli (mniej więcej 2 złote) zamiast standardowych 50. Z karty tej korzystają także osoby, które czasem przyjeżdżają do Moskwy w celach prywatnych lub zawodowych: suma na karcie zachowuje ważnośc w ciągu 5 lat. Karta może też służyć jako bilet do przejazdów tramwajami, autobusami i trolejbusami oraz kolejkami podmiejskimi (tzw. elektriczkami).
Awers i rewers karty "Trojka". Informacja na rewersie od góry: Państwowe Przedsiębiorstwo Unitarne "Metro Moskiewskie". Rodzaje biletów: TAT (Tramwaj, autobus, trolejbus), "Jeden bilet" (na wszystkie rodzaje transportu), "90 minut", "Elektriczka" (na kolejki podmiejskie).
Stan konta można sprawdzić w terminalu informacyjnym.
Dalej podane są numery telefonów infolinii (połączenia z tel. komórkowych i stacjonarnych).
Poświęciłem sporo uwagi karcie "Trojka", ponieważ mogą się na niej łączyć różne rodzaje biletów. Od początku XXI wieku lat wszystkie bilety na metro mają formę takich właśnie kart: zastąpiły one wykorzystywane przez lata żetony.
Jak wygląda zatem podróż metrem? Po wejściu do hallu należy dokonać zakupu potrzebnego biletu w kasie lub w automacie. Następnie pasażer podchodzi do bramek, które otwierają się po przyłożeniu biletu w odpowiednim miejscu. W metrze nie ma konieczności okazywania biletu, nie trzeba go wyciągać również przy wyjściu.
Niektóre stacje metra zlokalizowane są niezwykle głęboko, co pozwalało wykorzystywać podziemia jako schrony przeciwbombowe. W czasie wojny stacje rzeczywiście pozwalały mieszkańcom miasta na ukrycie się, zwłaszcza w grudniu 1941 r., gdy Niemcy podeszli do przedmieść stolicy. Ze względu na głębokość stacji czas zjazdu na schodach ruchomych może zajmować nawet do dwóch minut. Na schodach ludzie zawsze ustawiają się z prawej strony: pozwala to tym, którzy się spieszą, na szybsze schodzenie lub wchodzenie.
Chwilowo bez podsumowania.
