Wyspy Kurylskie
Rosja i Japonia do dziś nie podpisały traktatu pokojowego. Spór o kilka wysp z archipelagu trwa między obydwoma państwami od lat i nie wygląda na to, aby
w najbliższym czasie został zażegnany.
Za koniec II wojny światowej przyjmuje się datę 2 września 1945 r., kiedy na pokładzie amerykańskiego pancernika USS Missouri japońska delegacja podpisała akt bezwarunkowej kapitulacji. Traktat pokojowy Japończycy zawarli w 1951 r. z zachodnimi aliantami, ale nie ze Związkiem Radzieckim. Przedmiotem sporu stała się część archipelagu Wysp Kurylskich.
W XIX wieku, kiedy nastąpiło otwarcie Japonii na świat, Rosjanie podjęli intensywne próby podboju Dalekiego Wschodu i zachodnich wybrzeży Pacyfiku. Konflikt między obydwoma państwami był więc kwestią czasu. W 1904 r. rozpoczęła się wojna rosyjsko-japońska, w której zwycięstwo odnieśli Japończycy. Młode mocarstwo podporządkowało sobie Koreę, Sachalin i cały archipelag Wysp Kurylskich. Przez kolejne czterdzieści lat Rosjanie nie podejmowali próby rewanżu. Dopiero w 1945 r. na konferencji w Jałcie ustalono, że ZSRR przyłączy się do wojny na Pacyfiku.
Pomnik w chińskim Suifenhe upamiętniający walki z Japończykami w Mandżurii, fot. własna.
\W sierpniu 1945 r., gdy na Hiroszimę i Nagasaki spadły bomby atomowe, Armia Czerwona weszła do Mandżurii i bardzo szybko rozbiła oddziały japońskie. Następnie desant radziecki dostał się na Sachalin i Wyspy Kurylskie.
Krótko o samym archipelagu.
To 56 wysp o różnej wielkości, które rozciągają się między Kamczatką a Hokaido (północ Japonii). Wszystkie wysepki na mapie (aż do Kunaszyru i Habomai) obecnie w całości zajmuje Rosja. Bardziej zbliżyć się do Japonii już nie można.
Mapa Wysp Kurylskich. Autor: Demis, domena publiczna.
W traktacie pokojowym z 1951 r. Japonia zrzekła się praw do Wysp Kurylskich. Jednak zgodnie z japońską interpretacją południowa część archipelagu: Kunaszyr, Szykotan, Iturup oraz wysepki Habomai nie należy do Kuryli, ale jest integralną częścią Kraju Kwitnącej Wiśni. Japończycy nazywają te wyspy Terytoriami Północnymi. Rosjanie oczywiście nie dokonują takiego rozróżnienia i Kurylami określają wszystkie wyspy z łańcucha, sporne tereny nazywając najwyżej "Kurylami Południowymi". Pod względem administracyjnym wyspy należą do obwodu sachalińskiego.
Od zwrotu tych kilku wysp Japonia uzależnia podpisanie traktatu pokojowego z Rosją. Nie oznacza to oczywiście, że pomiędzy dwoma krajami trwa dziś stan wojny: stosunki dyplomatyczne zostały wznowione już w 1956 r. Obecnie funkcjonuje wymiana uczelniana i współpraca gospodarcza (aczkolwiek oba państwa utrzymują wobec siebie reżim wizowy, zaś Japonia w 2014 r. razem z Zachodem nałożyła na Rosję sankcje). Spór terytorialny pozostaje jednak koronną kwestią w stosunkach rosyjsko-japońskich.
Wyspy Kurylskie. Fot. Anatoly Guzevich, VNIRO Russia, domena publiczna
Już w 1956 r. Rosjanie proponowali rządowi w Tokio oddanie Habomai i Szykotanu w zamian za utrzymanie dwóch pozostałych wysp (stanowiących 93% spornego terytorium). W zeszłej dekadzie propozycję tę ponowił Władimir Putin, jednak Japończycy nie zgodzili się na kompromis.
Wątpliwe jest, by Rosja przystała na zwrot tych terytoriów w najbliższej przyszłości. Wysepki Habomai są niezamieszkałe, ale na Iturupie i Kunaszyrze żyje łącznie 15 tysięcy ludzi. Na Kurylach Południowych Rosjanie zamierzają budować bazy wojskowe. Oprócz tego, te niewielkie wysepki są bogate minerały: na Iturupie znajdują się złoża renu. W 2010 r. ówczesny prezydent Dmitrij Miedwiediew jako pierwszy przywódca odwiedził wyspę Kunaszyr, co wywołało protesty Japonii. Miedwiediew powracał na Kuryle jako premier w 2012 i w 2015 r.
