Russkaja geograficzeskaja azbuka: К как Kazań
Miasto chanów i prezydentów. Stolica Tatarstanu znajduje się w moskiewskiej strefie czasowej, ale meczety i orientalna kultura sprawiają, że podróżni mogą się tu czuć jak na Bliskim Wschodzie lub w Azji Centralnej.
Piszę o tym nie bez powodu. Republika Tatarstanu jest regionem o bardzo silnej tożsamości etnicznej i religijnej. Mieszka tu prawie 4 miliony osób, a niemal połowę ludności stanowią Tatarzy. Przypominam, że to drugi pod względem liczebności naród w Rosji: 5 milionów osób w całym państwie. Tatarzy w większości deklarują przywiązanie do swojego języka, religii (islam sunnicki), tradycji i historii, zaś tereny Powołża zamieszkują od wielu wieków, więc mają pełne prawo do mówienia, że są "u siebie". W momencie rozpadu ZSRR Tatarstan był nawet o krok od ogłoszenia niepodległości.
Czy można się zatem dziwić, że Rustam Minnichanow, który stoi na czele Tatarstanu, pozwolił sobie na sprzeciw wobec Moskwy i Putina? Mimo zapisu w konstytucji, że tylko głowa państwa może być nazywana prezydentem, Minnichanow dotąd posługuje się tytułem prezydenta Tatarstanu. Zapewne nie zrobiłby tego, gdyby nie miał poparcia rodaków, a jego region nie grałby dużej roli w kraju. Moskwa z Tatarstanem się liczy i stara się go komplementować: Władimir Putin, będąc u Tatarów, przynajmniej raz przemawiał w ich języku.
Swoje przemówienie po tatarsku prezydent Rosji wygłosił z okazji jubileuszu 1000-lecia Kazania w 2005 r. Z okazji tego święta do miasta zjechały głowy państw WNP, uroczyście otwarto metro, odnowiono budynki i główne ulice. Na temat imprezy więcej można przeczytać tutaj. W latach 70. XX w. planowano uroczystości w związku z... 800-leciem miasta. Ówcześni naukowcy mieli jednak wątpliwości co do historycznych podstaw nawet takiego jubileuszu. Przyjmowano, że Kazań powstał raczej w XIV wieku (z tego okresu pochodzą pierwsze kronikarskie wzmianki). Mimo tego na przełomie wieków ogłoszono, że archeolodzy natrafili na ślady osadnictwa sprzed tysiąca lat i w 2005 r. odprawiono wielką fetę, której koszt wyniósł 80 miliardów rubli. Złośliwcy powiadają, że owe wydatki (we wspomnianym artykule zgrabnie zapisano, że budżet został "oswojony") były właściwie celem głównym imprezy.
Organizatorzy i tak zawsze mogą powiedzieć, że dzięki jubileuszowi powstało metro. Fot. Sława Stiepanow, geliovostok.ru.
Absolutnie pewnym jest to, że w XV i XVI wieku Kazań był stolicą samodzielnego państwa, czyli chanatu, i toczył z Moskwą zacięte walki. Podczas jednej z wojen połączone armie kazańsko-krymskie spustoszyły księstwo moskiewskie i według kronikarzy uprowadziły w niewolę 800 tysięcy osób.
Kres wojnom z Kazaniem położył dopiero Iwan Groźny, który przeprowadził trzy ekspedycje wojenne na chanat. Po ostatniej wyprawie w 1552 r. gród chanów został zdobyty przez wojska rosyjskie i przyłączony do państwa moskiewskiego. Z wydarzeniem tym wiąże się powstanie jednego z najsłynniejszych (jeśli nie najsłynniejszego) budynków w Rosji.
Tak, ten obiekt nie znajduje się w Kazaniu.Cerkiew Wasyla Błogosławionego na Placu Czerwonymzostała wzniesiona przez cara Iwana Groźnego jako wyraz wdzięczności za zdobycie Kazania.
Z wizytą na kremlu.
Pod rosyjskim panowaniem wzniesiono najsłynniejszy zabytek Kazania, czyli kreml. Fortyfikacje zostały wzniesione na miejscu dawnego pałacu chanów. Dziś jest to cały kompleks budynków, w jego skład wchodzą m.in. fortyfikacje, Pałac Gubernatora, wieża Sjujumbike, Sobor Błagowieszczeński (prawosławna katedra), Spaso-Preobrażeński Monaster (klasztor) oraz meczet Kul-Szarif. Jeszcze w 2000 r. kazański kreml został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Funkcjonują tu rozmaite muzea, takie jak Muzeum Historii Naturalnej Tatarstanu, Muzeum Soboru Błagowieszczeńskiego czy Centrum Kultury Islamskiej. Z informacji na stronie kremla wynika, że placówki te pracują codziennie (różnić się mogą tylko godziny pracy). Warto więc to wykorzystać i do nich zajrzeć. Poniżej dzięki uprzejmości administratorów portalu visit-tatarstan.com załączam kilka zdjęć.
Na uwagę zasługuje również okolica kremla: otwarta w 2015 roku promenada zachęca do spacerów wzdłuż rzeki Kazanki. Do innych zabytków miasta należą kupieckie domy, stary cmentarz tatarski, meczety i cerkwie.
50 meczetów i kult Matki Boskiej Kazańskiej
W mieście stoi wiele obiektów związanych z islamem i z chrześcijaństwem (a także budynek zwany świątynią wszystkich wyznań). Oprócz wspomnianego już Kul-Szarif w Kazaniu znajduje się ponad 50 meczetów. Działa również Kazański Uniwersytet Islamski oraz wiele medres, czyli szkół, w ktorych wykładany jest Koran.
Jednak oprócz sunnickich Tatarów i Baszkirów w mieście żyją również Rosjanie i częśc z nich korzysta z chrześcijańskich świątyń. Jeszcze w czasach carskich w Kazaniu powstał m.in. Sobór Błagowieszczeński. Z miastem związana jest też ikona Matki Boskiej Kazańskiej, w rosyjskim prawosławiu otaczana szczególną czcią.
Oryginał XVI-wiecznej ikony nie zachował się, ale kilka jej różnych wersji (tzw. odpisów) jest przechowywanych m.in. w Moskwie, w Petersburgu, w Witebsku czy właśnie w Kazaniu. Ten ostatni odpis został wywieziony z Rosji po rewolucji i wędrował po różnych miejscach (Nowy Jork, Fatima), zanim w latach dziewięćdziesiątych nie znalazł się w Watykanie. W 2004 r. papież Jan Paweł II oddał ikonę rosyjskiej Cerkwi; rok później patriarcha Aleksy II uroczyście umieścił obraz w Soborze Błagowieszczeńskim. Na pamiątkę tego wydarzenia corocznie odbywa się droga krzyżowa. Od kilku lat przechodzi ona wokół kremla.
Kazań Arena
Kazań Arena, autor: Stanislavgubaydullin, CC BY-SA 3.0,
Jednak stolica Tatarstanu to nie tylko historia i zabytki. Kazań - szóste pod względem wielkości miasto Rosji - od kilku lat jest gospodarzem rozmaitych imprez sportowych. W 2013 r. odbywała się tu Letnia Uniwersjada, w 2015 r. Mistrzostwa Świata w Pływaniu. Kazań był też jednym z miast, gdzie w czerwcu rozegrano spotkania Pucharu Konfederacji 2017. W przyszłym roku zagrane tu będzie sześć meczów Mundialu. Wiele z tych wydarzeń miało miejsce na nowym stadionie Kazań Arena (więcej o nim można poczytać tu). Tym, którzy wybierają się w przyszłym roku na mistrzostwa (albo po prostu na wycieczkę), podrzucam garść informacji jak dojechać.
Kazań znajduje się na Powołżu, po którym mieliśmy już okazję wędrować (m.in. w Joszkar-Ole czy w Wołgogradzie). Z Moskwy można się tam dostać pociągiem (z Dworca Kazańskiego). Podróż zajmuje około 12 godzin, za bilet zapłacimy średnio od 4 tysięcy rubli (ok. 250 złotych). Teoretycznie szybszą opcją jest podróż samolotem (Google podpowiada, że lot zajmuje około 5 godzin), ale kazańskie lotnisko obsługuje głównie rejsy rosyjskich przewoźników, dlatego nawet rejs z Warszawy odbywa się z przesiadką w Moskwie i obsługiwany jest przez Aerofłot. Zatem lepiej chyba pozostać przy pociągu.
Stolica Tatarstanu chce łączyć w sobie Europę i Azję, historię i nowoczesność. Czy i w jakim stopniu te ambicje są realizowane - warto ocenić samemu.
