Russkaja gieograficzeskaja azbuka: В как Wołogda
Będąc rówieśniczką Moskwy i znajdując się 450 kilometrów dalej, Wołogda czasem pełniła funkcję stolicy (tu też jest kreml). Miasto znane jest także z miejscowego miasta, koronek i "okania".
W poprzednim tekście wspominałem o tym, że w języku rosyjskim wszystkie nieakcentowane głoski "o" wymawiane są jako "a" (na przykład "Moskwa" - "Maskwa", z akcentem na ostatnią sylabę). Tyczy się to języka literackiego, natomiast gdzieniegdzie w Rosji ostały się jeszcze regionalizmy. Z rejonem wołogodzkim tradycyjnie wiązało się "okanie", czyli wymawianie głosek "o", a nie zastępowanie ich "a". Zwłaszcza na początku nauki rosyjskiego robi się szkoda, że język literacki nie wywodzi się z Wołogdy...
Rzecz jasna polityka, szkoła, telewizja, Internet i migracje wewnątrz kraju zrobiły swoje i obecnie większość osób mówi "akając". Aczkolwiek można jeszcze spotkać, zwłaszcza w okolicznych wioskach, staruszków mówiących tradycyjnym sposobem. A w samym mieście stoi pomnik litery (choć poprawniej byłoby głoski) "O".
Pomnik litery "O". Źródło: www.vologda-portal.ru
Naukowcy uważają, że nazwa miasta najprawdopodobniej nie pochodzi z języka rosyjskiego, ale z języków ugrofińskie, i oznacza najpewniej "Rzekę o czystych wodach". Przez miasto faktycznie przepływa rzeka Wołogda, która mogłaby użyczyć swojego imienia miastu. Sam gród założony został w roku 1147, a więc jednocześnie z Moskwą. Przez stulecia Wołogda znajdowała się w strefie, o którą ścierały się jej rówieśniczka oraz Nowogród Wielki. Ostateczne zwycięstwo Moskwa odniosła w XV wieku, ale już wcześniej zmusiła do posłuszeństwa gród wołogodzki.
Wołogda z lotu ptaka. Na pierwszym planie kreml. Źródło: www.visitvologda.ru
Panujący w XVI w. car Iwan Groźny najpewniej planował opuścić Moskwę i przenieść się właśnie do Wołogdy, którą uczynił stolicą Opriczniny. Będąc czymś w rodzaju aparatu bezpieczeństwa podlegającego tylko carowi, Opricznina stanowiła w istocie państwo w państwie, a historie o jej okrucieństwach do dziś mogą wzbudzać przerażenie. I choć polityka Iwana Groźnego poniosła klęskę, Wołogda odegrała ważną rolę podczas tzw. "smuty", będąc niejako zastępczą stolicą Rosjan w związku z okupacją Moskwy przez Polaków. Dopiero przeniesienie stolicy do Petersburga w XVIII wieku, spowodowało, że polityczny i gospodarczy środek ciężkości przesunął się bardziej na północ, przez co dotychczasowe centra utraciły na znaczeniu. Ponowny rozwój Wołogda odnotowała w drugiej połowie XIX wieku wraz z rozwojem handlu, przemysłu i transportu kolejowego.
Wołogodzki kreml. Sofijskij sobor oraz dzwonnica. Źródło: www.visitvologda.ru
Obecnie miasto, zamieszkałe przez ponad 300 tysięcy osób, stanowi centrum obwodu wołogodzkiego. Podobnie jak inne stare ośrodki zlokalizowane wokół Moskwy przyciąga przede wszystkim pasjonatów kultury i architektury. Na kompleks wołogodzkiego kremla, będącego siedzibą miejscowych biskupów, składają się zarówno zabytki staroruskiej architektury (katedra św. Zofii, czyli Sofijskij sobor), jak i budynki świadczące o wpływie prądów zachodnich (siedziba bpa Josifa Złotego).
Jednak Wołogda to nie tylko imponujące pomniki budownictwa sakralnego, ale również domy kupców z czasów, gdy miasto było prężnym ośrodkiem kupieckim. Większość z nich została zbudowana z drewna, przez co jest szczególnie narażona na rozmaite zagrożenia.
Dom kupiecki należący do rodziny Burłowów, koniec XIX w. Źródło: www.visitvologda.ru
Przedrewolucyjni kupcy byli, podobnie jak w innych ośrodkach carskiej Rosji, grupą społeczną, która stymulowała rozwój gospodarczy kraju w tym okresie. Brat słynnego malarza, Nikołaj Wiereszczagin, był założycielem opartej na zachodnich technologiach fabryki masła w Wołogdzie.
Tak zwane wołogodzkie masło przetrwało kolejne dziesięciolecia i dziś jest ze znaków rozpoznawczych miasta. Zawartość tłuszczu w tym maśle to 82% (czyli klasyfikujemy je jako masło ekstra), zgodnie z oficjalnymi danymi jest ono uzyskiwane "z najwyższej klasy śmietanki poddanej pasteryzacji w wysokich temperaturach".
Wołogodzkie masło. Fot. Paweł Siergiejew. Źródło: Wikipedia.
Wołogda znana jest też z miejscowej koronki, miasto jest nawet uważane za "Koronkową stolicę Rosji". Funkcjonuje tu muzeum tematyczne, dwukrotnie (2011 i 2014 r.) odbył się też festiwal koronkowy "Vita lace". Z kolei w muzeum można zapoznać się z historią i tradycjami miejscowego koronkarstwa, są też ekspozycje poświęcone europejskiej sztuce koronki (m.in. w Polsce).
Oprócz tego w Wołogdzie znajduje się też kilka niestandardowych pomników: oprócz wspomnianego już upamiętnienia litery "O" zobaczyć można ławkę zakochanych, odsłonietą w 2014 r. rzeźbę Ptaka-Bajdura z kosmicznego cyklu o Alicji, a także tablicę z dedykacją dla Josepha Conrada, który przebywał w Wołogdzie jako dziecko powstańców styczniowych.
Ci, którzy chcieliby wpaść do Wołogdy, mogą skorzystać z połączeń kolejowych. Trzeba wprawdzie uzbroić się w cierpliwość, gdyż droga z Moskwy (Dworzec Jarosławski) zajmuje około 8 godzin, ale ceny biletów rozpoczynają się już od 700 rubli (ok. 35-40 zł.) w jedną stronę. Warto!
