"Rosyjski w tłumaczeniach". Poziom 3.

Podoba mi się też zwracanie uwagi autora na pomyłki, których mogą dopuszczać się Polacy podczas nauki rosyjskiego. Chcąc mówić po rosyjsku, używamy polskich reguł: "troszczyć się o kogoś”.

Czy nauka rosyjskiego jest trudna? Załóżmy, że nie mówimy już o poznawaniu liter (na tym etapie z pomocą zawsze może przyjść moja russkaja geograficzeskaja azbuka, czyli alfabetyczna głównych lista miast rosyjskich). Do dyspozycji adepta są też dziesiątki książek, samouczków i kursów online.

Weźmy pod uwagę raczej moment, kiedy już możemy powiedzieć coś o sobie i o swoim otoczeniu. Za sobą mamy ten etap nauki, gdy trzeba było opanować litery oraz podstawowe zwroty i wyrażenia. Bardzo prostym językiem potrafimy więc odpowiedzieć na pytania skąd pochodzimy i czym się zajmujemy lub umiemy opisać swój pokój. Tego typu umiejętności zgodnie z klasyfikacją Rady Europy sytuują się na poziomie A1-A2, czyli podstawowym.

Teraz chcielibyśmy stworzyć bardziej rozbudowaną wypowiedź: dokładnie wypytać się o drogę, kupić bilety do moskiewskiego metra, przemieszczać się marszrutką gdzieś na Syberii bez obaw, że nie zrozumiemy gburowatego kierowcy, zamówić sobie jedzenie w barze rybnym na Kamczatce, podzielić się wrażeniami ze wspólnej podróży z rosyjskimi znajomymi i zaplanować kolejną wspólną podróż.

Pozycją, która mogłaby nam w tym pomóc, jest trzecia część książki „Rosyjski w tłumaczeniach” autorstwa Katarzyny Łukasiak. Pierwsze wydanie ukazało się w 2016 roku nakładem Preston Publishing. Na stronie wydawnictwa można zapoznać się z treścią pierwszej i drugiej części.

Zaproponowana w podręczniku metoda, czyli nauka reguł gramatycznych poprzez tłumaczenie zdań, moim zdaniem sprawdza się bardzo dobrze. Sam naukę rosyjskiego „od zera” rozpocząłem dość późno,dopiero na studiach, i chociaż upłynęło już parę lat, doskonale pamiętam to uczucie, kiedy po jednym z pierwszych zajęć trzeba było przetłumaczyć zdanie „Brat rysuje na kartce papieru kota, psa i papugę”. Jak będzie, do licha, „kartka papieru” i „papuga”? Dlatego mogę potwierdzić, że im więcej możemy przerobić, wręcz „przemielić” zdań, tym lepiej. Ćwiczyć, ćwiczyć, i jeszcze raz ćwiczyć!

Jaka jest treść podręcznika?

Wyłącznie dla przypomnienia na początek dostajemy alfabet rosyjski w wersji drukowanej i kursywą (naprawdę przydatna rzecz), ale bez polskich wyjaśnień. Oprócz liter uczeń powinien już znać podstawowe części mowy, wiedzieć, jak odmieniają się rzeczowniki i czasowniki oraz jak tworzy się tryb rozkazujący.

„Na dzień dobry” musimy sobie przypomnieć pierwszą, drugą i trzecią deklinację czasownika, żeby następnie, w rozdziale drugim, płynnie przejść do tzw. czwartej deklinacji (rzeczowniki и́мя , стре́мя itd.).

Potem mamy kolejne rozdziały. Obok odmiany przymiotników poruszane są takie tematy jak wybrane przyimki (podczas, do, zza, spod), określanie przyczyny (przez, z powodu, dzięki) konstrukcja chce mi się, przysłówki typu kiedyś i zaimki typu ktoś / coś, wyrażenia typu mieć wpływ lub podczas, w czasie, na czas.

Wszystko to ma służyć zdobyciu przez nas wiedzy i umiejętności na poziomie średnio-zaawansowanym (B1). Wtedy potrafimy już składnie i zrozumiale opisywać tematy, które nas interesują, streścić swoje plany czy doświadczenia oraz wypowiedzieć się na ogólne zagadnienia. W założeniu osoba znajdująca się na poziomie B1 potrafi sobie poradzić w większości sytuacji, jakie mogą przytrafić się w podróży. Krótko mówiąc, na poziomie B1 możemy wybrać się do Rosji.

I tam podczas rozmów z ludźmi mogą trafić się przynajmniej dwie pułapki. Po pierwsze trzeba pamiętać o zasadach właściwego akcentowania, o czym już kiedyś pisałem. Jeżeli akcentować będziemy „jak popadnie” (как попа́ло), to powstanie ryzyko niezrozumienia przez naszego rozmówcę. Dlatego olbrzymim plusem materiału jest rozstawienie akcentów praktycznie na wszystkich słowach.

Podoba mi się też zwracanie uwagi autora na ewentualne pomyłki, których mogą dopuszczać się Polacy podczas nauki rosyjskiego. Bo druga pułapka (лову́шка) kryje się dla założeniu przez ucznia, że „to też jest język słowiański, więc jest w końcu podobny”. Chcąc mówić po rosyjsku, używamy tych reguł gramatycznych, które stosowane są w języku polskim: „troszczyć się o kogoś”, „nóż do sera”, „pójść do kina po bilety”. Pewnie w którymś momencie Rosjanin zrozumie z kontekstu, co mamy na myśli, ale myślę, że sami chcielibyśmy się raczej komunikować szybko i sprawnie.

Dlatego kolejna część materiału, czasowniki rządzące rzeczownikami, ma na celu nauczenie nas poprawnego mówienia, różnice z językiem polskim od początku są przez autora zaznaczane. Tak jest zresztą od samego początku książki: już w rozdziale drugim z rzeczonikami zakończonymi na –мя: w liczbie pojedynczej jest to и́мя, w liczbie mnogiej имена́, nie имёна).

W założeniu po kursie z tego podręcznika powinniśmy pamiętać, że:

- troszczyć się o kogoś, - забо́титься о ко́м-то

- nóż do sera - нож для сы́ра

- pójść do kina po bilety - пойти́ в кино́ за биле́тами

- przygotowywać się do egzaminu - гото́виться к экза́мену

Struktura podręcznika

Sama książka zbudowana jest z 36 lekcji, a każda lekcja to 36 zdań w języku polskim, które należy przetłumaczyć na rosyjski i następnie sprawdzić odpowiedzi ( w ostatniej lekcji podane są 72 zdania).

Prosta matematyka mówi więc, że do przepracowania mamy 1332 zdania. Oczywiście nie są to frazy do „wykucia”, chodzi o zrozumienie konkretnych zasad. Przykłady z lekcji 24 „Czasowniki rządzące miejscownikiem”.

Mój dziadek troszczy się o swoje zdrowie. – Мой де́душка забо́тится о своём здоро́вье.

Tata troszczy się o naszą rodzinę. – Па́па забо́тится о на́шей семье́.

Muszę ci się do czegoś przyznać. – Мне на́до ко́е в чём тебе́ призна́ться.

W co wątpisz? – В чём ты сомнева́ешься?

Prokurator oskarżył mnie o kradzież. – Прокуро́р обвини́л меня́ в кра́же.

Tego typu zdania dobrze ilustrują różnice między rekcją w języku polskim i rosyjskim, są łatwe do opanowania, najczęściej dotyczą prostych, życiowych spraw i operują słownictwem, z którymi możemy zetknąć się czy to podczas rozmów z ludźmi, czy to podczas oglądania serialu w telewizji.

Każda z lekcji zaopatrzona jest też we wskazówki gramatyczne, według których powinniśmy wykonywać kolejne zadania. Wybrane frazy są czasem odpowiednio skomentowane. Na przykład przy tłumaczeniu zdania „Pozdrów swoją córkę” – „Переда́й приве́т свое́й до́чери!” mamy uwagę „Nie mylmy słowa поздравля́ть – gratulować z wyrażeniem переда́ть приве́т – pozdrowić. Tego typu komentarze pozwalają uniknąć dodatkowych błędów i dodatkowo wzbogacają naszą wiedzę.

Spodobało mi się również to, że autorka książki idzie z duchem czasu (идёт в но́гу со вре́менем i stosuje terminy, z którymi możemy zetknąć się dzisiaj, a nie trzydzieści lat temu. Wśród komentarzy znajdziemy słownictwo z zakresu technologii informacyjnych (планше́т – tablet, флэ́шка – pendrive) lub używa popularnych, potocznie stosowanych zwrotów (ерунда́, czyli drobiazg, banał, albo не па́рься – wyluzuj, nie przejmuj się).

Do podręcznika załączona jest też płyta CD z plikami w formacie mp3, gdzie nagrane są wszystkie zdania z podręcznika, zarówno po polsku i po rosyjsku, jak

i tylko po rosyjsku. Warto oczywiście posłuchać tych nagrań. Oczywiście idealnie jest, gdy samodzielne tłumaczymy zdanie, sprawdzamy, czy zrobiliśmy to prawidłowo, słuchamy odpowiedniej wymowy i powtarzamy za lektorem.

Czy nasunęły mi się jakieś uwagi dotyczące podręcznika? Na jedną rzecz faktycznie zwróciłem uwagę: w języku rosyjskim, jeśli po rzeczowniku następuje imiesłow przymiotnikowy lub przysłówkowy, to obie części mowy powinny być rozdzielone przecinkiem. Nie bardzo wiem, dlaczego przecinka zabrakło np. w tytule lekcji 24.: Глаго́лы управля́ющие предло́жным падежо́м - po słowie глаго́лы powinien był znaleźć się przecinek. Mam nadzieję, że jest to po prostu błąd techniczny przy pierwszym wydaniu, tym bardziej, że w lekcji 26. Существи́тельные, образо́ванные от прилага́тельных błąd ten nie występuje.

Podsumowanie

Czy da się nauczyć języka obcego w oparciu wyłącznie o podręczniki? Jestem przekonany, że jak najbardziej… jeśli chcemy się nauczyć łaciny, starogreckiego, aramejskiego albo języka starocerkiewnosłowiańskiego. W przypadku żywego języka potrzebny jest kontakt z żywym człowiekiem, zarówno nauczycielem,

jak i wykształconymi (!) użytkownikami (w tym native speakerami). Jeśli brakuje nam więc czasu i pieniędzy na korepetytorów lub kursy językowe, warto pomyśleć chociażby o rozmowach przez Internet. Z drugiej strony nie można obyć się bez podręczników, z pomocą których można byłoby samodzielnie powtórzyć materiał. I tu własnie "Rosyjski w tłumaczeniach" na pewno służy pomocą. Trzecią część mogę rekomendować osobom, które już zaczęły i teraz chcą kontynuować swoją przygodę z вели́ким и могу́чим. Po opanowaniu materiału w tej książce można wręcz быть вне́ себя́ от го́рдости (ten zwrot też tu znajdziecie).